Στην εξωτερική ακτινοθεραπεία, μία δέσμη (ή πολλαπλές δέσμες) ακτινοβολίας κατευθύνονται μέσα από το σώμα στο σημείο του καρκίνου – στόχου.

Για την ελαχιστοποίηση των παρενεργειών η θεραπεία χορηγείται σε πολλαπλές συνεδρίες -γίνεται πέντε ημέρες την εβδομάδα, διαρκεί λίγα λεπτά, και για ορισμένες εβδομάδες.

Η εξωτερική ακτινοθεραπεία περιλαμβάνει διάφορες τεχνικές που προορίζονται για διαφορετικές μορφές καρκίνου. Ο ακτινοθεραπευτής ογκολόγος, έπειτα από ενδελεχή εξέταση όλων των δεδομένων της νόσου, επιλέγει και προτείνει μία από τις θεραπευτικές επιλογές που θεωρεί ότι θα είναι πιο αποτελεσματική και ταυτόχρονα ασφαλής.

Στα πλαίσια της Εξωτερικής Ακτινοθεραπείας συγκαταλέγεται και η Συμβατική Ακτινοθεραπεία, η οποία αποτελεί καλή επιλογή για την αντιμετώπιση πολλών όγκων που εντοπίζονται εύκολα και δεν βρίσκονται πολύ κοντά σε κρίσιμους ιστούς, ωστόσο η μέθοδος αυτή είναι η λιγότερο διαδεδομένη.

Σήμερα, κυριαρχούν τρεις βασικές μέθοδοι θεραπείας:

• Η Τρισδιάστατη σύμμορφη ακτινοθεραπεία (3D-CRT)
  Αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου, η 3D-CRT αποτελεί ένα μεγάλο άλμα στη χρήση της ακτινοβολίας για τη θεραπεία του καρκίνου. Εξειδικευμένο λογισμικό επιτρέπει στον γιατρό να σχεδιάσει τον όγκο και τους φυσιολογικούς ιστούς σε τρισδιάστατες εικόνες από αξονικές τομογραφίες (CT), μαγνητικές τομογραφίες (MRI) ή/και PET/CT. Έτσι, επιτυγχάνεται ο πιο ακριβής σχεδιασμός του στόχου και η βέλτιστη επιλογή και διαμόρφωση των δεσμών ακτινοβολίας για την αποφυγή των υγιών ιστών.Στη συνέχεια, ο γραμμικός επιταχυντής διαμορφώνει δέσμες ακτινοβολίας ώστε να συμμορφώνονται προς τον όγκο σύμφωνα με το σχέδιο θεραπείας που έχει χαραχθεί.
• Διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT)
  Η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT), είναι μια εξειδικευμένη μορφή του 3D-CRT και αποτελεί «επανάσταση», ιδιαίτερα για τους ασθενείς με όγκους που βρίσκονται κοντά σε κρίσιμους ιστούς ή/και που απαιτούν υψηλές δόσεις ακτινοβολίας για την αντιμετώπιση τους. Η IMRT έχει καταστεί δυνατή από τις πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας. Η IMRT προσφέρει την πιο «σφιχτή» κατανομή της δόσης, μπορεί να διαμορφώσει τη δέσμη ακτινοβολίας σε σχήματα που είναι σύνθετα, ενώ είναι εξαιρετικά εξατομικευμένη, με κάθε δέσμη ακτινοβολίας να επικεντρώνεται με υψηλή ακρίβεια. Χρησιμοποιώντας IMRT, περιορίζεται η ακτινοβολία που λαμβάνεται από τον υγιή ιστό κοντά στον όγκο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί επίσης να επιτρέψει μια υψηλότερη δόση της ακτινοβολίας στον όγκο, αυξάνοντας ενδεχομένως, την πιθανότητα ίασης. Αποτελεί θεραπεία εκλογής για πολλούς όγκους, όπως του προστάτη και της κεφαλής και του τραχήλου, αλλά και μετρήσιμο όφελος σε πολλά ακόμη νοσήματα που απαιτούν ακτινοθεραπεία.
• Ακτινοθεραπεία καθοδηγούμενη από απεικόνιση (IGRT) (Image-Guided Radiation Therapy)
  Η ακτινοθεραπεία που καθοδηγείται από απεικόνιση (IGRT) εξασφαλίζει την ακριβέστατη χορήγηση ακτινοβολίας, κυρίως λόγω της κίνησης των οργάνων (αναπνοή) ή της μεταβολής στο μέγεθός τους (ουροδόχος κύστη) μεταξύ των θεραπειών, ακόμη και λόγω αλλαγής του μεγέθους του όγκου ή/και του βάρους του σώματος του ασθενούς. Η IGRT περιλαμβάνει σύμμορφη θεραπεία με ακτινοβολία που καθοδηγείται από την απεικόνιση, όπως CT, υπερήχων ή ακτίνες Χ, που λαμβάνεται σε καθημερινή βάση. Η τεχνική βελτιώνει το πόσο καλά η ακτινοβολία στοχεύει τον όγκο. Ουσιαστικά λαμβάνει εικόνα της νόσου πριν ή κατά τη θεραπεία, η οποία συγκρίνεται με τον αρχικό σχεδιασμό της θεραπείας του ασθενούς. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα στον ακτινοθεραπευτή ογκολόγο να προσαρμόσει ακόμη και την τελευταία στιγμή τη θεραπεία, είτε αλλάζοντας τη θέση του ασθενούς είτε το πλάνο θεραπείας, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα που λαμβάνει. Επίσης μπορεί να εφαρμοστεί αναπνευστικός συγχρονισμός που επιτρέπει την εστίαση της δέσμης ακτινοβολίας σε συγχρονισμό με την αναπνοή του ασθενούς, ενώ με τη μέθοδο αυτή εξασφαλίζεται στο μέγιστο ο ακριβής εντοπισμός του στόχου. Η IGRT χρησιμοποιείται για τη θεραπεία όγκων σε περιοχές του σώματος που σημειώνουν μεγάλη εσωτερική κίνηση, όπως οι πνεύμονες (που επηρεάζονται από την αναπνοή), το ήπαρ και τον προστάτη αδένα, καθώς και όγκους που βρίσκονται κοντά σε κρίσιμα όργανα και ιστούς (κεφαλή και τράχηλος). Ο συνδυασμός IMRT – IGRT καταγράφεται πλέον στη βιβλιογραφία ως ο πιο ακριβής και αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της νόσου που απαιτεί ακτινοθεραπεία.

Η βραχυθεραπεία αφορά στην τοποθέτηση ραδιενεργών πηγών μέσα ή ακριβώς δίπλα στον κακοήθη όγκο ή την κοίτη του μετά τη χειρουργική εξαίρεση. Κατά τη διάρκεια της βραχυθεραπείας η ραδιενεργή πηγή μπορεί να εμφυτευθεί και να παραμείνει μόνιμα μέχρι το τέλος της θεραπείας ή και να τοποθετηθεί πρόσκαιρα, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου. Εφαρμόζεται ως μονοθεραπεία ή επικουρικά της εξωτερικής ακτινοθεραπείας.

Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι της βραχυθεραπείας – η ενδοκοιλοτική (intracavitary) και ενδοΐστική (interstitial) βραχυθεραπεία.

Με την ενδοκοιλοτική θεραπεία, οι ραδιενεργές πηγές τοποθετούνται κοντά στο σημείο όπου βρίσκεται ή βρισκόταν ο όγκος, όπως στον τράχηλο της μήτρας, στον κόλπο, στην τραχεία, στον μαστό.

Με την ενδοΐστική θεραπεία, οι ραδιενεργές πηγές τοποθετούνται απευθείας μέσα στους ιστούς, όπως στον καρκίνο του προστάτη, του μαστού, του δέρματος, και της ορθοπρωκτικής χώρας. Αυτές οι διαδικασίες μπορεί να απαιτούν αναισθησία, χειρουργική διαδικασία και σύντομη παραμονή στο νοσοκομείο.

Η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική – Stereotactic Radiosurgery είναι μία εξειδικευμένη τεχνική που αναπτύχθηκε για την προστασία των υγιών ιστών  αρχικά στον εγκέφαλο και στη συνέχεια στο σώμα. Δεν υπάρχει τεχνική ακτινοθεραπείας που να το επιτυγχάνει αυτό καλύτερα.  Χορηγούνται πολύ υψηλές δόσεις ακτινοβολίας σε μια  έως πέντε συνεδρίες. Η τεχνική αυτή επιτρέπει στον ακτινοθεραπευτή ογκολόγο  να στοχεύσει με εξαιρετική ακρίβεια (<1χιλ.)  δέσμες ακτινοβολίας υψηλών δόσεων –πολύ υψηλότερων από αυτές που χορηγούνται στις ημερήσιες σχεδιασμένες θεραπείες –ώστε να καταστρέψουν συγκεκριμένους τύπους όγκων.

Η μέθοδος επιλέγεται σε κακοήθεις όγκους μικρών διαστάσεων, πρωτοπαθείς ή μεταστατικούς –που κρίνονται ανεγχείρητοι, σε όγκους που γειτνιάζουν με  ευγενή όργανα ή σε περιπτώσεις που έχει προηγηθεί ακτινοθεραπεία στο παρελθόν με διαφορετική τεχνική.

Η Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία αναπτύχθηκε αρχικά για την καταπολέμηση όγκων του εγκεφάλου με μία μόνο δόση (στην περίπτωση αυτή ονομάζεται Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική), ενώ επιλέγεται για να αντιμετωπίσει  πολλές καλοήθεις καταστάσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως μηνιγγιώματα και δυσμορφίες των αιμοφόρων αγγείων. 

Η ρομποτική ακτινοχειρουργική είναι η μη επεμβατική εναλλακτική λύση στη χειρουργική επέμβαση για τη θεραπεία και την αντιμετώπιση καρκινικών και καλοηθών όγκων.  Προσφέρει υψηλές δόσεις ακτινοβολίας με εξαιρετική ακρίβεια και νέες ελπίδες σε ασθενείς που έχουν ανεγχείρητου όγκους ή έχουν εξαντλήσει τις κλασσικές ογκολογικές θεραπευτικές επιλογές. 

Ο ρόλος της στην αντιμετώπιση καλοηθών νοσημάτων: νευρινωματα, αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες, μηνιγγιώματα κα. Σε εγκεφαλική μεταστατική νόσο εγκεφάλου αποτελεί πλεον την  αρχική θεραπευτική αντιμετώπιση σε επιλεγμένους ασθενείς.  Επίσης, σε κακοήθεις όγκους εγκεφάλου που υποτροπιάζουν μετά τη χειρουργική αφαίρεση και την κλασσική ακτινοθεραπεία επίσης προσφέρει σημαντικό τοπικό έλεγχο της νόσου.

  Η ρομποτική ακτινοχειρουργική είναι απεικονιστικά καθοδηγούμενη θεραπεία , επιτρέποντας στον γιατρό να διαχειριστεί υψηλότερη δόση  ακτινοβολίας, με ακρίβεια χιλιοστού, η οποία μειώνει τη διάρκεια της θεραπείας από αρκετές εβδομάδες σε μόνο 1 με 5 θεραπείες. Κάθε θεραπεία διαρκεί από 30 λεπτά -2 ώρες.
Τελος η ακτινοχειρουργική προσφέρει ποιότητα  ζωής κατά τη διάρκεια της θεραπείας
καθώς απαιτεί μόνο ένα έως πέντε συνεδρίες. Είναι ανώδυνη, διαρκεί λίγο, και δεν υπάρχει καμία αναισθησία, τομή ή downtime, ενώ οι παρενέργειες και οι κίνδυνοι επιπλοκών είναι πολύ λιγότερες από ό, τι με τη χειρουργική επέμβαση ή την συμβατική ακτινοθεραπεία.

(θελει τροποποιηση, όπως κρίνεις!)

Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία Σώματος –Stereotactic Body Radiation Therapy/SBRT

Παγκοσμίως, υπάρχει πάνω από μια δεκαετία εμπειρίας χρησιμοποιώντας SBRT για τη θεραπεία όγκων σε διάφορες περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του πνεύμονα, του ήπατος, της σπονδυλικής στήλης  και της πυέλου. Η SBRT είναι αποκλειστικά μια εξωνοσοκομειακή θεραπεία, που δεν απαιτεί παραμονή στο νοσοκομείο ή επεμβατική χειρουργική επέμβαση.

• Η SBRT είναι μια εξαιρετικά ελκυστική εναλλακτική λύση για τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα πρώιμου σταδίου. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια της SBRT για τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα πρώιμου σταδίου έχει τεκμηριωθεί με ποσοστά τοπικού ελέγχου της νόσου σε περισσότερο από το  90% των ασθενών. Η πλειονότητα από τα πρώτα δεδομένα ήταν σε ασθενείς οι οποίοι δεν θεωρούνται υποψήφιοι για χειρουργική επέμβαση λογω συνοσηρότητας (πχ. καρδιακή ή πνευμονική νόσο). Ωστόσο, επειδή SBRT στόχευση στον πνεύμονα είναι τόσο καλά ανεκτή και επιτυχής, υπαρχουν πλέον δεδομένα συγκρίσιμα με αυτά της χειρουργικής εξαίρεσης.
• Η ρομποτική ακτινοχειρουργική προσφέρει κάποιες άλλες εντυπωσιακές διαφορές από άλλες συμβατικές θεραπείες ακτινοθεραπεία. Οι διαφορές αυτές περιλαμβάνουν:
  Την παρακολούθηση του όγκου  που κινείται με την αναπνοή σε πραγματικό χρόνο χρησιμοποιώντας την προηγμένη τεχνική  Synchrony – Αναπνευστικού Συγχρονισμό. Αυτό το επαναστατικό σύστημα επιτρέπει στον γιατρό να θεραπεύει  με μεγαλύτερη ακρίβεια και μείωση των περιθωρίων γύρω από τον όγκου (όποτε μικρότερη επιβάρυνση των γύρω ιστών), επειδή προσαρμόζεται συνεχώς με την κίνηση του ασθενούς ή του όγκου. Αυτό επιτρέπει σε έναν ασθενή να χαλαρώσει και να αναπνεύσει άνετα κατά τη διάρκεια της θεραπείας Cyberknife.

• Η SBRT χρησιμοποιείται αποτελεσματικά  σαν συμπληρωματική θεραπεία μετά την κλασσική ακτινοθεραπεία στον καρκίνο του πνεύμονα, στην υποτροπή του ή σε μεταστατικούς όγκους του  από άλλες πρωτοπαθείς εστίες (πχ. του παχέος εντέρου, μαστού).
• Η χρήση της SBRT είναι επίσης τεκμηριωμένη στην αντιμετώπιση χαμηλού κινδύνου καρκίνου του προστάτη αδένα ή στην υποτροπή της νόσου μετά από ακτινοθεραπεία ή ανεγχείρητη νόσο, όπως και στον καρκίνο του παγκρέατος και τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο.  Τελος η χρήση της SBRT στην αντιμετώπιση της μεταστατικής νόσου στο ήπαρ, τα επινεφρίδια,  και σε άλλα σημεία του σώματος  θεωρείται καθιερωμένη.
• Ο ρόλος δε της SBRT σε υποτροπές στην κεφαλή και στον τράχηλο περιορισμένες σε έκταση άλλα και σε άλλα σημεία του σώματος που έχουν λάβει προηγούμενα θεραπεία είναι ανεκτίμητος καθώς προσφέρει όχι μονό τοπικό έλεγχο της νόσου άλλα και σημαντική ποιότητα ζωής.
• Τελος ο ρολος της πλεον καθιερώνεται σε ανεγχείρητους ή σε οριακα εξαιρεσιμους ογκους του παγκρεατος, καθως αυτοι απαιτουν εξαιρετικά υψηλές δοσεις που δεν δυναται να χορηγηθουν με τις κλασσικές μεθόδους. Η θεραπεία σημείώνει ισαξια αποτελεσματα με αυτή της κλασσικής ως προς τον τοπικό ελεγχο με χαμηλότερη τοξίκότητα και υψηλοτερη ποιότητα ζωής. Επισης μπορει να εφαρμοστει σε υποτροπή της νοσου, ως δοση επαυξησης μετα από κλασσική ακτινοθεραπεία και ανακουφιστικά.

To TomoTherapy είναι μοναδικό στην χώρα μας.  είναι ένα από τα πολλά συστήματα παροχής ακτινοβολία που χρησιμοποιούν απεικονιστική  καθοδήγηση για να βελτιώσουν την ακρίβεια της ακτινοθεραπείας.  Εχει τη δυνατότητα χορήγησης στερεοτακτικής ακτινοχειρουργικής, στερεοτακτικής ακτινοθεραπέιας, απεικονιστικά καθοδηγούμενη IMRT αλλα και τρισδιαστατη ακτινοθεραπεία.  Ως πλατφόρμα στερεοταξίας κατατασσεται δευτερη μετα το CyberKnife και ακολουθούν οι λοιπες τεχνολογικές εξελιξεις.

Το TomoTherapy είναι εξοπλισμένο με έναν αξονικό τομογράφο  που επιτρέπει την καθημερινή επαλήθευση της θέσης του όγκου εντός χιλιοστών, πριν η δέσμη ακτινοβολίας είναι ακόμα ενεργοποιημένη. Με την τεχνολογία αυτή, ο ιατρός μπορεί επίσης να εντοπίσει   ημερήσια διακυμάνσεις στην θέση του στόχου, των φυσιολογικών οργάνων και του σωματος.  Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για θεραπείες με  κινούμενους στόχους, όπως ο προστάτης ή όταν ο στόχος είναι σχετικά μικρός, όπως στην περίπτωση της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας σώματος (SBRT).

• Με το TomoTherapy, ο γιατρός είναι σε θέση να ελέγξει την πραγματική θέση του όγκου, χρησιμοποιώντας την τρισδιάστατη απεικονιστική καθοδήγηση μιας αξονικής τομογραφίας κατά το χρόνο της θεραπείας.  Με το  TomoTherapy επίσης είναι εφικτή η αντιμετώπιση πολλαπλών όγκων στόχων (π.χ. πολλαπλες μεταστασεις) η μεγάλης εκτασης στόχοι (π.χ. ακτινοβοληση νευραξονα) κατά την διάρκεια μιας θεραπευτικής συνεδρίας.

Ποιοι καρκίνοι αντιμετωπίζονται με το ΤomoTherapy?

Το TomoTherapy είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση καρκίνων με καλά καθορισμένους όγκους. Το TomoTherapy είναι ιδανικό για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, καρκίνο εγκεφάλου, καρκίνο της σπονδυλικής στήλης, του καρκίνου του παγκρέατος, του καρκίνου του πνεύμονα κ.α..  Το TomoTherapy χορηγεί ακτινοβολία με τέτοια ακρίβεια, ώστε ακόμη και όγκοι πάνω ή κοντά σε κρίσιμες δομές να αντιμετωπίζονται επιτυχώς με μικρή ή καθόλου βλάβη σε υγιείς ιστούς ή όργανα.

Ποια είναι τα οφέλη της TomoTherapy; 
Η ελικοειδής χορήγηση ακτινοβολίας του TomoTherapy εξασφαλίζει πολλαπλά σημεία εισόδου της ακτινοβολίας στο σώμα.  Έτσι για παράδειγμα μπορεί να μειωθούν οι πιθανότητες ερεθισμού του δέρματος και της απώλειας μαλλιών, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σημείο εισόδου της δόσης ή εξόδου. Με το TomoTherapy, οι παρενέργειες που καταγράφονται βιβλιογραφικά άλλα και που αποδεικνύει η καθημερινή πράξη είναι αισθητά λιγότερες, ώστε θεραπείες του καρκίνου του προστάτη ή των γυναικολογικών οργάνων να ολοκληρώνονται χωρίς παρενέργειες από το ορθό και ελάχιστες από την ουροδόχο κύστη.