Στην εξωτερική ακτινοθεραπεία , μία δέσμη (ή πολλαπλές δέσμες) ακτινοβολίας κατευθύνονται μέσα από το σώμα στο σημείο του καρκίνου – στόχου.

Για την ελαχιστοποίηση των παρενεργειών η θεραπεία χορηγείται σε πολλαπλές συνεδρίες γίνεται πέντε ημέρες την εβδομάδα, διαρκεί λίγα λεπτά, και για ορισμένες εβδομάδες.

Η  εξωτερική ακτινοθεραπεία  περιλαμβάνει  διάφορες τεχνικές  που προορίζονται για διαφορετικές μορφές καρκίνου. Ο ακτινοθεραπευτής ογκολόγος, έπειτα από ενδελεχή εξέταση όλων των δεδομένων της νόσου, επιλέγει και προτείνει μία από τις θεραπευτικές επιλογές που θεωρεί ότι θα είναι πιο αποτελεσματική και ασφαλής ταυτόχρονα.

Νέες τεχνολογίες προσφέρουν συνεχή βελτίωση στη θεραπεία του καρκίνου με ακτινοβολία. Οι ασθενείς με καρκίνο έχουν όφελος από αυτές τις καινοτομίες καιανακαλύψεις, που έχουν αποδειχθεί ότι είναι περισσότερο αποτελεσματικές.

Ενώ υπάρχουν πολλές παραλλαγές, υπάρχουν τρεις βασικές μέθοδοι θεραπείαςακτινοβολίας.

Αποτελεί καλή επιλογή για πολλούς όγκους που εντοπίζονται εύκολα και δεν βρίσκονταιπολύ κοντά σε κρίσιμους ιστούς. Θα πρέπει να είναι το minimum της ακτινοθερπαειαςστις μέρες μας.

Η τεχνολογική πρόοδος οδήγησε σε αυτό το μεγάλο άλμα στη χρήση ακτινοβολίας για τη θεραπεία του καρκίνου.
Εξειδικευμένο λογισμικό επιτρέπει στον γιατρό να σχεδιάσει τον όγκο και τους φυσιολογικούς ιστούς σε τρισδιάστατες εικόνες από αξονικές τομογραφίες (CT), μαγνητικές τομογραφίες (MRI) ή/και PET/CT. Έτσι επιτυγχάνεται ο πιο ακριβής σχεδιασμός του στόχου και η βέλτιστη επιλογή και διαμόρφωση των δεσμών ακτινοβολίας για την αποφυγή των υγιών ιστών.
Ο γραμμικός επιταχυντής ακολούθως, διαμορφώνει δέσμες ακτινοβολίας ώστε να συμμορφώνονται προς τον όγκο σύμφωνα με το σχέδιο θεραπείας που δημιουργείται και εφαρμόζει τη θεραπεία στο σώμα.

Διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT)

Η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT) , είναι μια εξειδικευμένη μορφή του 3D-CRT και προηγμένη τεχνική ακτινοθεραπείας, ιδιαίτερα για τους ασθενείς με όγκους που βρίσκονται κοντά σε κρίσιμους ιστούς ή/και που απαιτούν υψηλές δόσεις ακτινοβολίας για την αντιμετώπιση τους. Η IMRT έχει καταστεί δυνατή από τις πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας.

Η IMRT προσφέρει την πιο «σφιχτή» κατανομή της δόσης, μπορεί να διαμορφώσει τη δέσμη ακτινοβολίας σε σχήματα που είναι σύνθετα και είναι εξαιρετικά εξατομικευμένη, με κάθε δέσμη ακτινοβολίας να επικεντρώνεται με υψηλή ακρίβεια. Χρησιμοποιώντας IMRT, περιορίζεται η ακτινοβολία που λαμβάνεται από τον υγιή ιστό κοντά στον όγκο, άρα καταγράφονται λιγότερες παρενέργειες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί επίσης να επιτρέψει μια υψηλότερη δόση της ακτινοβολίας στον όγκο, αυξάνοντας ενδεχομένως το θεραπευτικό όφελος.

Είναι η θεραπεία εκλογής για πολλούς όγκους όπως του προστάτη, της κεφαλής και του τραχήλου, νοσημάτων της κοιλίας, πυέλου, θώρακα, εγκεφάλου κ.α., με οφελος να καταγράφεται σε όλα τα νοσήματα που απαιτούν ακτινοθεραπεία.

Η ακτινοθεραπεία που καθοδηγείται από απεικόνιση (IGRT) εξασφαλίζει την ακριβέστατη χορήγηση ακτινοβολίας κυρίως λογω κίνησης των οργάνων (αναπνοή) ή μεταβολής στο μέγεθος τους (ουροδόχος κύστη/έντερο) μεταξύ των θεραπειών, ακόμη και λογω αλλαγής του μεγέθους του όγκου ή/και του βάρους του σώματος του ασθενούς. Η IGRT περιλαμβάνει σύμμορφη θεραπεία με ακτινοβολία που καθοδηγείται από την απεικόνιση, όπως CT, υπερήχων ή ακτίνες Χ, ΜRI, που λαμβάνεται σε καθημερινή/τακτική ή real time βάση.
Η τεχνική βελτιώνει το πόσο καλά η ακτινοβολία στοχεύει τον όγκο. Ουσιαστικά λαμβάνει εικόνα της νόσου πριν ή κατά τη θεραπεία, η οποία συγκρίνεται με τον αρχικό σχεδιασμό της θεραπείας του ασθενούς. Έτσι δίνεται η δυνατότητα στον ακτινοθεραπευτή ογκολόγο να προσαρμόσει ακόμη και την τελευταία στιγμή τη θεραπεία, είτε αλλάζοντας τη θέση του ασθενούς είτε το πλάνο θεραπείας, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα που λαμβάνει. Επίσης μπορεί να εφαρμοστεί αναπνευστικός συγχρονισμός που επιτρέπει την εστίαση της δέσμης ακτινοβολίας σε συγχρονισμό με την αναπνοή του ασθενούς. Με παρόμοιο τρόπο και η τοποθέτηση χωροδεικτων στη νόσο εξασφαλίζει τον ακριβή εντοπισμό του στόχου στο μέγιστο.
Με την απεικονιστική καθοδήγηση δίνεται η δυνατότητα από κάποια συστήματα που διαθέτουμε, να έχουμε καθημερινή «έκθεση» της απόδοσης της ακτινοθεραπείας. Έτσι μπορούν να παίρνονται εξατομικευμένες αποφάσεις ανάλογα με την καθημερινή αποτύπωση της θεραπείας. Μπορεί να γίνει και προβολή της απόδοσης της θεραπείας σε 10 ή 20 θεραπείες ή κατά το πέρας της. Είναι σημαντικές πληροφορίες για να αποδίδεται με τον πιο ακριβή τρόπο η θεραπεία του κάθε ασθενούς.
Βεβαίως απαιτούνται ειδικά λογισμικά συστήματα και αφοσιωμένη θεραπευτική ομάδα.
Η IGRT χρησιμοποιείται για τη θεραπεία όγκων σε περιοχές του σώματος που σημειώνουν μεγάλη εσωτερική κίνηση, όπως οι πνεύμονες (που επηρεάζονται από την αναπνοή), το ήπαρ, και τον προστάτη αδένα, καθώς και όγκους που βρίσκονται κοντά σε κρίσιμα όργανα και ιστούς (κεφαλή και τράχηλος).
Ο συνδυασμός IMRT-IGRT πλέον καταγράφεται στη βιβλιογραφία ως ο πιο ακριβής και αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της νόσου που απαιτεί ακτινοθεραπεία.

Η βραχυθεραπεία αφορά στην τοποθέτηση ραδιενεργών πηγών μέσα ή ακριβώς δίπλα στον κακοήθη όγκο ή την κοίτη του μετά τη χειρουργική εξαίρεση. Κατά τη διάρκεια της βραχυθεραπείας η ραδιενεργή πηγή μπορεί να εμφυτευθεί και να παραμείνει μόνιμα μέχρι το τέλος της θεραπείας ή και να τοποθετηθεί πρόσκαιρα, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου. Εφαρμόζεται ως μονοθεραπεία ή επικουρικά της εξωτερικής ακτινοθεραπείας.
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι της βραχυθεραπείας – η ενδοκοιλοτική (intracavitary) και ενδοΐστική (interstitial) βραχυθεραπεία.
Με την ενδοκοιλοτική θεραπεία, οι ραδιενεργές πηγές είναι τοποθετούνται κοντά στο σημείο όπου ο όγκος βρίσκεται/βρισκόταν, όπως του τραχήλου της μήτρας, ο κόλπος
η τραχεία, ο μαστός.
Με την ενδοΐστική θεραπεία, οι ραδιενεργές πηγές τοποθετούνται απευθείας μέσα στους ιστούς, όπως στον καρκίνο του προστάτη, του μαστού, του δέρματος, και της ορθοπρωκτικής χώρας
Αυτές οι διαδικασίες μπορεί να απαιτούν αναισθησία, μία χειρουργική διαδικασία και μια
σύντομη παραμονή στο νοσοκομείο.

• Η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική – Stereotactic Radiosurgery είναι μία εξειδικευμένη τεχνική που αναπτύχθηκε για την προστασία των υγιών ιστών στον εγκέφαλο. Μετέπειτα έδωσε το έναυσμα για την επινόηση της ίδιας λογικής θεραπείας στο υπόλοιπο ΚΝΣ και στο σώμα (Στερεοτακτική ακτινοθεραπεια Σώματος).
  Δεν υπάρχει τεχνική ακτινοθεραπείας που να το επιτυγχάνει αυτό καλύτερα. Χορηγούνται πολύ υψηλές δόσεις ακτινοβολίας σε μια έως πέντε συνεδρίες. Η τεχνική αυτή επιτρέπει στον ακτινοθεραπευτή ογκολόγο να στοχεύσει με εξαιρετική ακρίβεια (<1χιλ.) δέσμες ακτινοβολίας υψηλών δόσεων –πολύ υψηλότερων από αυτές που χορηγούνται στις ημερήσιες σχεδιασμένες θεραπείες –ώστε να καταστρέψουν συγκεκριμένους τύπους όγκων. Η μέθοδος επιλέγεται σε κακοήθεις όγκους μικρών διαστάσεων, πρωτοπαθείς ή μεταστατικούς –που κρίνονται ανεγχείρητοι, σε όγκους που γειτνιάζουν με ευγενή όργανα ή σε περιπτώσεις που έχει προηγηθεί ακτινοθεραπεία στο παρελθόν με διαφορετική τεχνική. Η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική αναπτύχθηκε αρχικά για την καταπολέμηση όγκων του εγκεφάλου με μία μόνο δόση ενώ επιλέγεται για να αντιμετωπίσει πολλές καλοήθεις καταστάσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως μηνιγγιώματα και δυσμορφίες των αιμοφόρων αγγείων κ.α..
• Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία Σώματος (Stereotactic Body Radiation Therapy/SBRT) Η SBRT είναι αποκλειστικά μια εξωνοσοκομειακή θεραπεία, που δεν απαιτεί παραμονή στο νοσοκομείο ή χειρουργική επέμβαση, ενώ υπάρχει εμπειρία στη χρήση της >25 χρόνια πλεον, για τη θεραπεία όγκων σε διάφορες περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του πνεύμονα, του ήπατος, της σπονδυλικής στήλης και τς πυέλου.
• Η SBRT είναι μια εξαιρετικά ελκυστική εναλλακτική λύση για τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα πρώιμου σταδίου. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια της SBRT για τη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα πρώιμου σταδίου έχει τεκμηριωθεί με ποσοστά τοπικού ελέγχου >90%. Η πλειονότητα των ασθενών αυτών οποίων δεν θεωρούνταν υποψήφιοι για χειρουργική επέμβαση, λόγω συννοσηρότητας (π.χ. αναπνευστική ή/και καρδιαγγειακή νόσο). Η SBRT αποδείχθηκε καλά ανεκτή και επιτυχής σε αυτή την κατηγορία ασθενών, προσφέροντας αποτελέσματα εφάμιλλα με αυτά της χειρουργικής εξαίρεσης. Στο πρώιμο στάδιο της νόσου, δύναται ο ασθενής να επιλέξει αυτή την τεχνική ως πρώτη γραμμή αντιμετώπισης της νόσου του ή σε περίπτωση κακοήθους μονήρη όζου του πνεύμονα (όπου δηλαδή δεν υπάρχει ιστολογική τεκμηρίωση της νόσου αλλά απεικονιστική διάγνωση).
• Η SBRT χρησιμοποιείται αποτελεσματικά ως συμπληρωματική θεραπεία μετά την κλασική ακτινοθεραπεία στον καρκίνο του πνεύμονα, στην υποτροπή του ή σε μεταστατικούς όγκους από άλλες πρωτοπαθείς εστίες (π.χ. του παχέος εντέρου και του μαστού).
• Η χρήση της SBRT είναι επίσης τεκμηριωμένη στην αντιμετώπιση χαμηλού κινδύνου καρκίνου του προστάτη αδένα ή στην υποτροπή της νόσου μετά από ακτινοθεραπεία ή ανεγχείρητη νόσο, όπως και στον καρκίνο του παγκρέατος και τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο.
• Η χρήση της SBRT στην αντιμετώπιση της μεταστατικής νόσου στο ήπαρ, τα επινεφρίδια, στους πνεύμονες, σε λεμφαδένες, οστά και σε άλλα σημεία του σώματος θεωρείται καθιερωμένη. Ο ρόλος της στην ολιγομεταστατική νόσο είναι εξαιρετικά σημαντικός.
• Ο ρόλος της SBRT σε υποτροπές στην κεφαλή και στον τράχηλο, περιορισμένες σε έκταση, άλλα και σε άλλα σημεία του σώματος που έχουν λάβει προηγούμενα θεραπεία, είναι ανεκτίμητος καθώς προσφέρει όχι μονό τοπικό έλεγχο της νόσου άλλα και σημαντική ποιότητα ζωής.
• Τέλος, η SBRT είναι πλέον καθιερωμένη μέθοδος σε ανεγχείρητους όγκους ή σε οριακά εξαιρέσιμους όγκους του παγκρέατος, καθώς αυτοί απαιτούν εξαιρετικά υψηλές δόσεις που δε δύναται να χορηγηθούν με τις κλασικές μεθόδους. Η θεραπεία σημειώνει αποτελέσματα εφάμιλλα με αυτά της κλασικής ακτινοθεραπείας, ως προς τον τοπικό έλεγχο, με χαμηλότερη τοξικότητα και υψηλότερη ποιότητα ζωής. Επίσης, μπορεί να εφαρμοστεί σε υποτροπή της νόσου, ως δόση επαύξησης μετά από κλασική ακτινοθεραπεία αλλά και για την ανακούφιση του ασθενούς.
• Ρομποτική SRS-SBRT via Cyberknife 

Η ρομποτική ακτινοχειρουργική/ακτινοθεραπεια σώματος είναι η μη επεμβατική εναλλακτική λύση στη χειρουργική επέμβαση για τη θεραπεία και την αντιμετώπιση καρκινικών και καλοηθών όγκων. Προσφέρει υψηλές δόσεις ακτινοβολίας με εξαιρετική ακρίβεια και νέες ελπίδες σε ασθενείς που έχουν ανεγχείρητους όγκους ή έχουν εξαντλήσει τις κλασικές ογκολογικές θεραπευτικές επιλογές.

Αποτελεί θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση καλοηθών νοσημάτων – νευρινώματα, αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες, μηνιγγιώματα, κ.ά., σε κακοήθεις όγκους εγκεφάλου που υποτροπιάζουν μετά τη χειρουργική αφαίρεση και την κλασική ακτινοθεραπεία, προσφέροντας σημαντικό τοπικό έλεγχο της νόσου και σε εγκεφαλική μεταστατική νόσο.

Η ρομποτική ακτινοχειρουργική είναι απεικονιστικά καθοδηγούμενη θεραπεία, που επιτρέπει στον γιατρό να διαχειριστεί υψηλότερη δόση ακτινοβολίας, με ακρίβεια χιλιοστού, η οποία μειώνει τη διάρκεια της θεραπείας από αρκετές εβδομάδες σε μόνο 1 με 5 θεραπείες. Κάθε θεραπεία διαρκεί από 30 -60 λεπτά.
Η ρομποτική ακτινοχειρουργική προσφέρει ορισμένα εντυπωσιακά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με άλλες συμβατικές θεραπείες ακτινοθεραπείας.
Οι διαφορές αυτές περιλαμβάνουν:
Την παρακολούθηση του όγκου που κινείται με την αναπνοή σε πραγματικό χρόνο χρησιμοποιώντας την προηγμένη τεχνική Synchrony – Αναπνευστικό Συγχρονισμό. Ένα επαναστατικό σύστημα, το οποίο επιτρέπει στον γιατρό να θεραπεύει με μεγαλύτερη ακρίβεια και μείωση των περιθωρίων γύρω από τον όγκο (οπότε μικρότερη επιβάρυνση των γύρω ιστών), επειδή προσαρμόζεται συνεχώς με την κίνηση του ασθενούς ή του όγκου.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας Cyberknife ο ασθενής χαλαρώνει και αναπνέει άνετα.
Η ρομποτική ακτινοχειρουργική προσφέρει ποιότητα ζωής κατά τη διάρκεια της θεραπείας καθώς απαιτεί μόνο μία έως πέντε συνεδρίες. Είναι ανώδυνη, διαρκεί λίγο, και δεν υπάρχει καμία αναισθησία, τομή ή downtime, ενώ οι παρενέργειες και οι κίνδυνοι επιπλοκών είναι πολύ λιγότερες από ό, τι με τη χειρουργική επέμβαση ή τη συμβατική ακτινοθεραπεία.

Λίγα είναι τα συστήματα που  παρέχουν διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT) και ογκομετρική ελικοειδή ή τοξοειδή θεραπεία (VMAT/Tomotherapy). Είναι συστήματα παροχής ακτινοβολίας που χρησιμοποιούν απεικονιστική καθοδήγηση για να βελτιώσουν την ακρίβεια της ακτινοθεραπείας. Έχoυν τη δυνατότητα χορήγησης Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής και Στερεοτακτικής Ακτινοθεραπείας Σώματος. Ως πλατφόρμα Στερεοταξίας το Tomotherapy κατάσσεται δεύτερο μετά το CyberKnife. 

Η θεραπεία αλλά και η απεικόνιση ειναι σύντομη και ακριβής.  Με την λήξη εικόνων επιτρέπεται η   καθημερινή επαλήθευση της θέσης του όγκου με απόκλιση χιλιοστών, πριν ενεργοποιηθεί η δέσμη ακτινοβολίας. Με την τεχνολογία αυτή, ο ιατρός μπορεί επίσης να εντοπίσει ημερήσιες διακυμάνσεις στη θέση του στόχου, των φυσιολογικών οργάνων και του σώματος. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για θεραπείες με κινούμενους στόχους, όπως ο προστάτης ή όταν ο στόχος είναι σχετικά μικρός, όπως στην περίπτωση της Στερεοτακτικής Ακτινοθεραπείας Σώματος (SBRT). 

Ο θεράπων γιατρός είναι σε θέση να ελέγξει την πραγματική θέση του όγκου, χρησιμοποιώντας την τρισδιάστατη απεικονιστική καθοδήγηση μιας αξονικής τομογραφίας κατά το χρόνο της θεραπείας και επίσης του επιτρέπεται  η αντιμετώπιση πολλαπλών όγκων στόχων (π.χ. πολλαπλές μεταστάσεις) η στόχων μεγάλης έκτασης (π.χ. ακτινοβόληση νευράξονα) κατά τη διάρκεια μιας μόλις θεραπευτικής συνεδρίας.

To TomoTherapy είναι μοναδικό στην χώρα μας.  είναι ένα από τα πολλά συστήματα παροχής ακτινοβολία που χρησιμοποιούν απεικονιστική  καθοδήγηση για να βελτιώσουν την ακρίβεια της ακτινοθεραπείας.  Εχει τη δυνατότητα χορήγησης στερεοτακτικής ακτινοχειρουργικής, στερεοτακτικής ακτινοθεραπέιας, απεικονιστικά καθοδηγούμενη IMRT αλλα και τρισδιαστατη ακτινοθεραπεία.  Ως πλατφόρμα στερεοταξίας κατατασσεται δευτερη μετα το CyberKnife και ακολουθούν οι λοιπες τεχνολογικές εξελιξεις.

Το TomoTherapy είναι εξοπλισμένο με έναν αξονικό τομογράφο  που επιτρέπει την καθημερινή επαλήθευση της θέσης του όγκου εντός χιλιοστών, πριν η δέσμη ακτινοβολίας είναι ακόμα ενεργοποιημένη. Με την τεχνολογία αυτή, ο ιατρός μπορεί επίσης να εντοπίσει   ημερήσια διακυμάνσεις στην θέση του στόχου, των φυσιολογικών οργάνων και του σωματος.  Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για θεραπείες με  κινούμενους στόχους, όπως ο προστάτης ή όταν ο στόχος είναι σχετικά μικρός, όπως στην περίπτωση της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας σώματος (SBRT).

• Με το TomoTherapy, ο γιατρός είναι σε θέση να ελέγξει την πραγματική θέση του όγκου, χρησιμοποιώντας την τρισδιάστατη απεικονιστική καθοδήγηση μιας αξονικής τομογραφίας κατά το χρόνο της θεραπείας.  Με το  TomoTherapy επίσης είναι εφικτή η αντιμετώπιση πολλαπλών όγκων στόχων (π.χ. πολλαπλες μεταστασεις) η μεγάλης εκτασης στόχοι (π.χ. ακτινοβοληση νευραξονα) κατά την διάρκεια μιας θεραπευτικής συνεδρίας.

Ποιοι καρκίνοι αντιμετωπίζονται με το ΤomoTherapy?

Το TomoTherapy είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση καρκίνων με καλά καθορισμένους όγκους. Το TomoTherapy είναι ιδανικό για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, καρκίνο εγκεφάλου, καρκίνο της σπονδυλικής στήλης, του καρκίνου του παγκρέατος, του καρκίνου του πνεύμονα κ.α..  Το TomoTherapy χορηγεί ακτινοβολία με τέτοια ακρίβεια, ώστε ακόμη και όγκοι πάνω ή κοντά σε κρίσιμες δομές να αντιμετωπίζονται επιτυχώς με μικρή ή καθόλου βλάβη σε υγιείς ιστούς ή όργανα.

Ποια είναι τα οφέλη της TomoTherapy; 
Η ελικοειδής χορήγηση ακτινοβολίας του TomoTherapy εξασφαλίζει πολλαπλά σημεία εισόδου της ακτινοβολίας στο σώμα.  Έτσι για παράδειγμα μπορεί να μειωθούν οι πιθανότητες ερεθισμού του δέρματος και της απώλειας μαλλιών, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σημείο εισόδου της δόσης ή εξόδου. Με το TomoTherapy, οι παρενέργειες που καταγράφονται βιβλιογραφικά άλλα και που αποδεικνύει η καθημερινή πράξη είναι αισθητά λιγότερες, ώστε θεραπείες του καρκίνου του προστάτη ή των γυναικολογικών οργάνων να ολοκληρώνονται χωρίς παρενέργειες από το ορθό και ελάχιστες από την ουροδόχο κύστη.